Plasticvervuiling als crisis

Plasticvervuiling is overal

Elke dag belandt er 1.3 miljoen kg plastic in onze oceanen. Zeven keer meer, ongeveer 10 miljoen kg, eindigt in de natuur en rivieren op dagelijkste basis. De wereldwijde plasticproductie blijft, maar stijgen en afvalwerking- en recyclingdiensten kunnen niet volgen. Als we nu niet in actie komen, kan er tegen 2050 meer plastic dan vis in de oceaan zitten. 

Maar het is niet alleen de oceaan. Plastic is al teruggevonden in alle ecosystemen, van de oceaan en kust tot bergen, steden en plattelandsgebieden. Onlangs hebben onderzoekers zelfs plastic deeltjes ontdekt in de sneeuw van Antarctica. Dezelfde eigenschappen die plastic interessant maken (slijtvastheid, weerstand tegen degradatie,..) maken het bijna onmogelijk om af te breken in de natuur. Tot nu toe breekt het enkel af tot kleinere plastic stukjes, die we microplastics noemen.

(The same properties that make plastic so interesting (durability, resistance to degradation,..), make it nearly impossible to break down in nature. So far, it just breaks down into smaller plastic particles, called microplastics. Deze wijdverspreide plasticvervuiling komt terecht in de voedselketen en schaadt dieren en mensen over de hele wereld.

De wetenschap is duidelijk: als de waardeketen van plastic de komende twintig jaar niet verandert, zullen de toenemende risico's voor zeedieren, ecosystemen, ons klimaat, onze economie en onze gemeenschappen onbeheersbaar worden. Er is geen tijd te verliezen.

Plastic afval kan in het milieu eeuwenlang voortbestaan.

- UN Environment Programme

De opkomst van plasticproductie

We gebruiken elke dag plastic. Het zit rond het voedsel dat we eten of is deel van de kleren die we dragen, maar je vindt het ook in zeep, tandpasta, make-up en sigarettenfilters. Het is overal, maar dat was niet altijd zo. Volgens het UN Environment Programme, werd plastic pas in de jaren 1950 grootschalig in gebruik genomen, en was het toen zelfs nog beperkt.

Alles verandere toen de productie van plastic tussen 1970 en 1980 verdubbelde en steeg van 35 miljoen ton naar 70 miljoen ton. In de twintig jaar daarna verdrievoudigde deze productie en kwam in 2000 uit op 213 miljoen ton. Daarna verdubbelde het opnieuw met een productie van ongeveer 460 miljoen ton in 2019.

Deze opmerkelijke stijging is grotendeels te wijten aan het toegenomen gebruik van wegwerpplastic. Ongeveer de helft van het plastic dat vandaag wordt geproduceerd, wordt maar een keer gebruikt en dan weggegooid. Daarbovenop wordt 98% van het wegwerpplastic gemaakt van nieuw of "virgin" plastic". Dit betekent dat het wordt gemaakt van fossiele brandstoffen, waardoor ook broeikasgassen worden uitgestoten.

Van product tot afval

Plastic is een van de meest gebruikte materialen ter wereld en daar is een goede reden voor: de levensduur van plastic is opmerkelijk. Waar worden die miljoenen tonnen plastic dan voor gebruikt?

We zien ze allemaal bij de verpakking van eten, drinken, cosmetica, kleding, schoonmaakproducten, schoolspullen,... bijna alles wat je in een winkel vindt. Deze verpakkingen zijn goed voor 44% van het wereldwijde plasticgebruik!

Naast de verpakking worden er ook veel producten van plastic gemaakt. Denk maar aan speelgoed, de binnenkant van een auto, magnetrons, synthetische kleding & schoenen, plastic keukengerei, bureaustoelen, telefoonhoesjes, vinyl vloeren,...

Hoe nuttig al deze producten en verpakkingen ook zijn, op een gegeven moment zijn ze niet meer bruikbaar en worden ze afval. Wat gebeurt er dan?

Van afval tot plasticvervuiling

Veel mensen denken dat hun plastic wel zal worden gerecycleerd wanneer ze het bij het vuilnis gooien. Maar spijtig genoeg is van al het plastic dat sinds 1950 is geproduceerd, slechts 9% effectief gerecycleerd.

De complexiteit en verscheidenheid van producten en verpakkingen maken het recyclen van kunststoffen tot een moeilijke taak. Veel kunststoffen zijn vervuild door consumentengebruik en/of bevatten additieven, kleurstoffen en vulstoffen. De relatief lage prijs van olie en gas zorgt ervoor dat de voorkeur uitgaat naar nieuwe materialen. Dit betekent dat zelfs vandaag de dag wereldwijd slechts 14 tot 18 procent van de kunststoffen wordt gerecycleerd. Bedenk ook dat plastic niet steeds opnieuw kan worden gerecycleerd.

Uiteindelijk eindigt ongeveer 80% van het wereldwijde plasticafval op stortplaatsen of als ongereguleerd afval zoals in onofficiële stortplaatsen of in de natuur. De rest wordt verbrand in verbrandingsovens die energie produceren of in open vuren. 

Deze cijfers verschillen sterk van land tot land en sommige landen hebben veel betere afvalbeheersystemen dan andere. Toch is dit een wereldwijde crisis.

Gevolgen van plasticvervuiling in de natuur

Macro-, micro- en nanoplasticvervuiling

Macro-, micro- en nanoplasticvervuiling

Wanneer een stuk macroplastic, zoals een fles, zak of schoen, in het milieu terechtkomt, wordt het blootgesteld aan elementen zoals zonlicht, wind en golven. Als het lang blijft liggen, breekt plastic af in steeds kleinere stukjes. De stukjes kleiner dan 5mm noemt men microplastics, en stukjes van 1 - 1000 nanometer heten nanoplastics. Omdat ze zo klein zij, kunnen ze makkelijk door het water en de lucht bewegen, en in onze voedselketen belanden.

Dus als plastic in de natuur terechtkomt, komt het uiteindelijk weer in ons dagelijks leven terecht via eten, drinken en zelfs de lucht die we inademen. Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam kwamen plasticdeeltjes tegen in het bloed van 17 van de 22 mensen die ze testten. Wetenschappers hebben zelfs al plastic gevonden in de placentas van zwangere moeders.

Schade aan planten en dieren

Schade aan planten en dieren

Plastic vervuiling heeft een enorme negatieve impact op de natuur en de biodiversiteit. Wilde dieren kunnen erin verstrikt raken en geïmmobiliseerd worden door grotere stukken, terwijl kleinere stukken voor voedsel kunnen worden aangezien door vee, vogels en waterdieren (dolfijnen, schildpadden, vissen,...).
Het resultaat: ernstige gezondheidsproblemen die leiden tot pijn, lijden en vaak de dood van de dieren.

Wanneer plastic deeltjes in de bodem en het water terechtkomen, veroorzaken ze ook problemen voor de biodiversiteit en hele ecosystemen. De microplastics in de oceaan zijn bijvoorbeeld mee verantwoordelijk voor de verzuring van de oceaan die dan weer de hoeveelheid phytoplankton in de war brengt en zo bijdraagt aan de klimaatverandering. Dit alles kan resulteren in stortregens, overstromingen en het verlies van de meeste zeehonden, vogels, walvissen, vissen en voedsel voor 3 miljard mensen. Met andere woorden: we kunnen de klimaatverandering alleen afremmen en het verlies aan biodiversiteit alleen stoppen als we de plasticvervuilingscrisis aanpakken.

De oorzaak van menselijke gezondheidsproblemen

De oorzaak van menselijke gezondheidsproblemen

Je bent je er misschien niet van bewust, maar volgens de Universiteit van Wenen, eten we plastic. Het is moeilijk om de effecten op te merken als gewoon individu, maar het is moeilijk voor te stellen dat de aanwezigheid van plastic in ons water, voedsel en lucht geen negatieve invloed heeft op onze gezondheid.

Onlangs heeft wetenschappelijk onderzoek aangetoond dat de aanwezigheid van plastic deeltjes in ons lichaam in verband kan worden gebracht met ziekten zoals Parkinson's, onvruchtbaarheid, kanker en een verstoorde hormoonbalans. De Verenigde Naties erkennen het gevaar van plasticvervuiling ook. Ze noemen het een stille bedreiging die ons milieu en de menselijke gezondheid in gevaar brengt.

Samen kunnen we dit probleem aanpakken

De omvang van plasticvervuiling en de gevolgen ervan kunnen duizelingwekkend zijn. Toch doet elk stukje plastic dat we voorkomen, tegenhouden of opruimen ertoe. Plastic verdwijnt niet, maar valt uiteen in schadelijke microplastics. Plasticvervuiling verwijderen is een dure zaak en er bestaan nog geen effectieve oplossingen om microplastics of zelfs nanoplastics uit het milieu of ons lichaam te verwijderen. Daarom is het zo belangrijk om vervuiling te voorkomen. Vandaag handelen is niet alleen het juiste voor de kinderen en kleinkinderen van onze generatie, maar ook de meest impactvolle beslissing.

Volgens Breaking the Plastic Wave, het toonaangevende model voor het stoppen van plasticvervuiling in oceanen wereldwijd, hebben we nu nog een kans. Geïntegreerde systeemverandering kan de plasticvervuiling in 2040 met 80% verminderen ten opzichte van business as usual, waardoor 195 miljard kg lekkage wordt voorkomen en de samenleving 70 miljard USD bespaart.

Breaking the Plastic Wave is ook de basis voor ons Clean River Model. The Clean River Model is onze oplossing om rivieren plastic-vrij te maken door plasticvervuiling te voorkomen en desnoods opruimen.

Steun onze missie

Investeer met impact

Investeer met impact

We verzamelen een selecte groep visionaire filantropen om samen met ons het Clean River Model te valideren en op te schalen als een holistische open source oplossing om rivieren plasticvrij te maken en te houden.

Maak vandaag een verschil

Maak vandaag een verschil

Met jouw donatie kunnen we rivieren in België, Kameroen en Indonesië plasticvrij maken en houden. Zodra het Clean River Model gevalideerd is, kunnen we opschalen naar 1000 plasticvrije rivieren tegen 2050. Doneer en maak deel uit van positieve verandering.

Kom in actie

Kom in actie

Cleanups zijn een toffe manier om in actie te komen voor propere rivieren. Hoewel opruimen niet de oplossing is voor de plasticvervuilingscrisis, is het een geweldige manier om bewustzijn te verspreiden en mensen deel te laten worden van onze wereldwijde gemeenschap die werkt aan een betere toekomst. Tegelijkertijd kan al het plastic dat uit de natuur wordt verwijderd geen schade meer aanrichten.